🌷 Dzień KOBIET w A4 – 22% z kodem: KOBIETA 🌷

Do końca pozostało

Dni
Godzin
Minut
Sekund

Dieta przy cukrzycy – co jeść, aby sobie nie szkodzić?

Dużo mówi się o cukrzycy - możemy spotkać wiele badań, artykułów i wypowiedzi specjalistów na ten temat, ale czy na pewno wiemy czym jest ta choroba? W gabinecie dietetyków i na szpitalnych oddziałach spotyka się coraz większą ilość osób ze zdiagnozowaną cukrzycą. Dlaczego tak się dzieje?
Facebook
Twitter
LinkedIn
Telegram

Badania wskazują, że 7% Polaków choruje na cukrzycę, a co gorsza ogromna część pozostaje ciągle niezdiagnozowana. Zaburzenia gospodarki węglowodanowej prowadzą do poważnych powikłań zdrowotnych, a przecież wydaje się, że tak łatwo można byłoby temu zapobiec…

Cukrzyca to grupa chorób przewlekłych manifestująca się zaburzeniami gospodarki węglowodanowej – hiperglikemią w różnym mechanizmie działania i/lub wydzielania insuliny.

Wyróżnia się kilka rodzajów tego schorzenia choć najczęstsze i tym samym najlepiej znane to – cukrzyca typu I i II oraz cukrzyca ciążowa. Różnice między nimi często wiążą się z koniecznością wdrożenia innego postępowania farmakologicznego jak np. w przypadku cukrzycy typu I konieczne jest przyjmowanie insuliny, natomiast przy typie II zaczyna się od leków pochodnych sulfonomocznika (np. metforminy).

Niezależnie jednak od rodzaju cukrzycy tj. MODY, LADA, post-transplantacyjna lub wcześniej wymienione postępowanie dietetyczne i zalecenia żywieniowe będą bardzo podobne, a ewentualne różnice będą wynikać z innych schorzeń, zaburzeń lub specyfiki problemu, niż sama niewłaściwa tolerancja glikemii.

Co jeść przy cukrzycy?

Właściwa dieta nie tylko zmniejsza ryzyko wystąpienie cukrzycy, ale także jest najlepszym lekiem na zwalczanie możliwych powikłań. Współczesna medycyna ma wiele do zaoferowania, jednak to nadal odpowiednia dieta przyniesie największą korzyść w leczeniu zaburzeń metabolicznych, do których należy cukrzyca.

Zawsze warto pamiętać o indywidualnym podejściu do diety. Co to znaczy? Spersonalizowana opieka dietetyczna czy ułożony jadłospis uwzględnia preferencje żywieniowe, godziny pracy, wcześniejszą ilość posiłków, zdolności kulinarne, dostępność i cenę produktów oraz oczywiście zapotrzebowanie na energię, wszelkie nietolerancje, alergie i inne choroby.

Pułapką jest jednak myślenie, że dieta z niskim indeksem będzie chwilowym rozwiązaniem – krótkotrwałą restrykcją i po kilku tygodniach będzie można powrócić do ulubionej lasagne, słodyczy i pierogów. Te produkty mogą oczywiście pojawić się okazjonalnie (najlepiej w zdrowszej wersji), ale dieta powinna być trwałą zmianą nawyków.

Do diety, a właściwie na tym etapie już powinniśmy mówić, do nawyków żywieniowych powinniśmy, jeśli to tylko możliwe – podchodzić stopniowo.Polskie Towarzystwo Diabetologiczne w zaleceniach z 2020 roku podkreśla, że nie ma uniwersalnej diety, która sprawdza się najlepiej.

Można wprowadzić zarówno dietę DASH, śródziemnomorską, wegeteriańską czy ostatnio bardzo popularną fleksitariańską. Niezależnie jednak od wyboru jeden element łączy je wszystkie – wykorzystanie produktów niskoprzetworzonych.

Dieta osoby chorej na cukrzycę – węglowodany

Podstawą diety powinny być węglowodany złożone pochodzące ze zbóż np. gryki, owsa, amarantusa, prosa, jęczmienia, żyta, ryżu najlepiej brązowego, czerwonego oraz pełnoziarnistego pieczywa, ale także ze strączków jak fasola, ciecierzyca czy soczewica.

Ilość tego makroskładnika w diecie jest kwestią określaną indywidualnie i zgodnie z zaleceniami wartość ta waha się pomiędzy 45-60% całkowitego zapotrzebowania energetycznego (E). Na to czy w naszej diecie powinno znajdować się mniej czy więcej węglowodanów największy wpływ ma aktywność fizyczna.

Sportowcy i osoby bardzo aktywne potrzebują większej podaży energii pochodzącej z szeroko rozumianych cukrów, natomiast osobom o mniejszej aktywności zaleca się dietę z nieco mniejszą ilością tego składnika. Eliminowanie lub skrajne ograniczanie węglowodanów w przypadku zaburzeń gospodarki glukozą nie poprawi na nią tolerancji, a wręcz przeciwnie.

Dobrym źródłem węglowodanów, które też powinny znaleźć się w diecie są owoce – najlepiej jagodowe jak truskawki, jagody, maliny oraz inne owoce z niskim indeksem glikemicznym tj. ananas, kiwi, pomarańcza. Obok już łatwiej przyswajalnych cukrów owoce w diecie cukrzyka dostarczają witamin i antyoksydantów

.Zaleca się spożycie 2 porcji tj. ok. 200g owoców dziennie i najlepiej wybierać te o bardzo intensywnej barwie jak jeżyna, granat, porzeczki czy jagoda, ponieważ stężenie tych składników w takich produktach będzie najwyższe.

Czym jest indeks glikemiczny? To wartość, o którą wzrośnie glikemia po spożyciu 50g węglowodanów. Tabele z wartościami IG można znaleźć na wielu stronach i przy użyciu aplikacji. Nie warto jednak korzystać z tabel dla porównania słodyczy, tłuszczów i produktów niebędących źródłem cukrów.

Najlepiej sięgać po nie w sytuacji, gdy chcemy ustalić czy produkty bogate w węglowodany, czyli kasze, makarony, pieczywo, owoce i ziemniaki będą miały najlepszy wpływ na naszą glikemię. Na indeks glikemiczny wpływ ma:

  • zawartość błonnika,
  • stopień rozdrobnienia produktów,
  • ilość węglowodanów ogółem i wody,
  • obecność innych składników odżywczych jak białko czy tłuszcz,
  • forma skrobi występująca w produktach,
  • stopień przetworzenia i dojrzałości produktów,
  • temperatura posiłku.

Rekomenduje się, by większość wybieranych produktów dla osoby chorej na cukrzycę była z „niskim indeksem”, czyli wartość IG nie przekraczała 55, uzupełniać dietę można w produkty o „średnim indeksie” to jest 55-70 oraz sporadycznie spożywać / unikać produktów z „wysokim indeksem” – powyżej 70.

Istnieją jednak nieliczne wyjątki jak np. czekolada czy boczek, których powinno się unikać pomimo niskiego indeksu tych produktów. Z drugiej strony np. arbuz ma wartość indeksu glikemicznego 72, jednak, by podnieść tak glikemię trzeba zjeść aż 625g tego produktu. Dlatego warto też zapoznać się z definicją ładunku glikemicznego.

Dieta osoby chorej na cukrzycę – białko

Białko to bardzo ważny element codziennego jadłospisu. W przypadku osób zmagających się z zaburzeniami gospodarki węglowodanowej obowiązkowa porcja tego makroskładnika powinna znajdować się na talerzu przy każdym posiłku.

Czy to znaczy, że co posiłek mam jeść pierś z kurczaka? Absolutnie nie! Dieta cukrzyka to dieta normobiałkowa, czyli spożycie tego składnika powinno w ciągu doby odpowiadać ok. 1g na 1kg masy ciała (0,8-1.2). Oznacza to, że dla mężczyzny o średniej aktywności ważącego np. 80kg minimalną wartością jest spożycie ok. 80g białka w ciągu dnia. W widełkach procentowych ilość białka w diecie powinna wynosić 15-20% wszystkich spożywanych kalorii w ciągu dnia.

Dobrym źródłem białka w diecie są oczywiście jaja, mięso i ryby. Na posiłki obiadowe lub jako porcja na śniadanie świetnie wpisuje się porcja jajecznicy, potrawki z indyka czy pieczonego pstrąga. Jednak często zapomina się o bardzo ważnych i niezwykle pomocnych w leczeniu cukrzycy roślinach strączkowych. Makarony z ciecierzycy czy czerwonej soczewicy stają się bardzo popularne.

Do porcji gulaszu dobrze jest dodać fasolę z puszki, czy w trakcie sezonu warto sięgnąć po fasolkę szparagową. Szeroki asortyment tych warzyw powinien często znajdować się na stołach cukrzyków ze względu na zawarty w nich błonnik, witaminy, białko roślinne i złożone węglowodany. Uzupełnieniem listy jest niesłodzony nabiał jak jogurt naturalny, serek wiejski, twaróg czy kefir.

Jogurt naturalny ma udowodnione działanie poprawiające gospodarkę węglowodanową, dlatego zaleca się cukrzykom codzienne spożycie porcji jogurtu bez mleka w proszku i cukru.

Dieta osoby chorej na cukrzycę – tłuszcze

Ilość tłuszczów zależy od obranych wcześniej ilości pozostałych makroskładników i mieści się w przedziale 25-35% energii. Niezależnie od obranej ilości tłuszczów najważniejsza jest ich jakość. Co to znaczy?Krótko mówiąc należy odróżniać dobre jakościowo produkty od tych gorszych i je wybierać te lepsze zdecydowanie częściej.

Najzdrowsze źródła kwasów tłuszczowych to oliwa, awokado, orzechy włoskie, migdały, nasiona lnu, chia i tłuste ryby np. łosoś czy makrela. Zgodnie z najnowszymi zalecaniami spożycie nasyconych kwasów tłuszczowych, czyli pochodzących z mięsa, masła, tłustego nabiału, smalcu, twardych margaryn, oleju palmowego, powinno być możliwie najniższe.

Produkty bogate w nasycone kwasy tłuszczowe tak samo jak i w izomery trans kwasów tłuszczowych będą pogarszać wrażliwość na insulinę. Pułapką jest więc myślenie, że dodając masło czy śmietanę do dań obniżymy ich indeks, ponieważ w innym mechanizmie pogarsza się gospodarka węglowodanami.

Co może jeść cukrzyk bez ograniczeń?

O tę kwestie zapytaliśmy Karolinę Leśniewską, dietetyczkę, która na co dzień pomaga kobietom z insulinoopornością, PCOS i chorobami tarczycy. Teoretycznie mogłabym powiedzieć, że cukrzycy mogą jeść bez ograniczeń wszystkie produkty z niskim indeksem glikemicznym, ale byłoby to zbyt ogólne podejście do tematu…Zacznę od przytoczenia jednego z moich ulubionych cytatów: „Wszystko jest trucizną i nic nie jest trucizną, bo tylko dawka czyni truciznę”.

Patrząc w ten sposób na produkty spożywcze nie możemy ich kategoryzować jako te, które możemy spożywać bez ograniczeń oraz te, które stanowczo są zakazane. Dlaczego? Zwracanie uwagi jedynie na indeks glikemiczny może wprowadzić niejednego cukrzyka w błąd. Zobaczmy. Produktami o niskim indeksie glikemicznym są na przykład truskawki.

Jednak, jeśli spożywamy je w dużej ilości, jako przekąskę, bez towarzystwa innych produktów, które będą źródłem białka (np. jogurt), czy tłuszczu (np. orzechy), to możemy spodziewać się dużego wzrostu glukozy, mimo że spożyliśmy produkt o niskim indeksie glikemicznym.

Inny przykład – banany. Mają one wysoki indeks glikemiczny, więc teoretycznie powinny być „zakazane” w diecie cukrzyka. Nie muszą być, jeśli postawi się na banana, który nie jest za bardzo dojrzały i zje się go niewielką ilość w towarzystwie orzechów, jogurtu i na przykład zwykłych płatków owsianych.

Kluczem do odpowiedniej diety dla cukrzyka będzie wyliczanie ładunku glikemicznego! Mogłabym napisać również, że cukrzycy bez ograniczeń mogą spożywać produkty zbożowe pełnoziarniste… Jednak warto wspomnieć o tym, aby odpowiednio je przygotować – nie rozgotowywać i zjeść w dobrze skomponowanym posiłku np. z rybą i warzywami.

Odpowiedź, że cukrzycy bez ograniczeń mogą spożywać tłuszcze, mięso czy produkty mleczne znowu byłaby niesprecyzowaną odpowiedzią. Mogłoby to zakończyć się tym, że cukrzycy zaczęliby unikać węglowodanów jak ognia, co nie jest dobrym podejściem. Dieta powinna być różnorodna bazująca na odpowiednio skomponowanych posiłkach. 

Podsumowując, moja odpowiedź na pytanie: „Co cukrzyk może jeść bez ograniczeń?” brzmi następująco: Potrawy o niskim ładunku glikemicznym z wykorzystaniem odpowiednich metod przygotowywania posiłków.

Dieta w cukrzycy ciążowej – założenia

Cukrzyca ciążowa to zaburzona tolerancja węglowodanów, która u danej pacjentki po raz pierwszy rozwinęła się właśnie w  ciąży lub po raz pierwszy została w czasie ciąży wykryta. Tak definiuje ją Światowa Organizacja Zdrowia (WHO).

Czynniki takie jak nadwaga występująca już przed ciążą, występowanie cukrzycy w rodzinie, wiek wyższy niż 35 lat, czy chociażby występujące wcześniej wady rozwojowe, poronienia – mogą być czynnikami ryzyka i przyczyniać się do jej rozwoju.

Zalecenia ogólne dla kobiet w ciąży ze zdiagnozowaną cukrzycą ciążową nie będą się różnić od tych dla chorych nie będących w ciąży. Dieta dla kobiet w ciąży musi realizować zapotrzebowanie na składniki mineralne i witaminy przyszłej mamy i dodatkowo spełniać warunki wyżej wymienionej diety z niskim IG.Polskie Towarzystwo Diabetologiczne zaleca:

  • 40-50% węglowodanów, z uwzględnieniem tych o niskim indeksie glikemicznym.
  • 30% białka (1,3g/kg masy ciała)
  • 20-30% tłuszczów (przy czym nasycone nie powinny przekraczać 10%)

Należ pamiętać, że dieta dla kobiet w ciąży musi być bezpieczną dla niej i dla płodu, więc pozbawiona produktów potencjalnie szkodliwych jak surowe jaja, surowe ryby, niepasteryzowane mleko.

Dieta w cukrzycy ciążowej – co jeść?

Podstawą diety kobiet ciężarnych pozostają węglowodany. Najważniejsze więc by przy zaburzeniach gospodarką węglowodanową źródłem tego makroskładnika podobnie jak wcześniej były pełnoziarniste zboża – kasze, ryż dalej warzywa i dobre jakościowo pieczywo i makarony. Wybór takich węglowodanów razem z odpowiednim nawodnieniem pomoże także w przypadku często pojawiających się pod koniec ciąży zaparć.

Dla dobrych wyników glikemii odradza się korzystania z pieczywa i produktów na bazie oczyszczonej mąki, białych makaronów, kaszy manny, kukurydzianych czy ryżowych przetworów, a w szczególności słodyczy i produktów z dodatkiem cukru.

Dodatek porcji owoców powinien zostać zaplanowany do posiłku np. jabłko + kanapka lub w postaci owocowego dania np. owsianka z borówkami. Odradza się spożywanie owoców jako samodzielny posiłek, ponieważ obok witamin są źródłem cukrów prostych i nie stanowią dobrze skomponowanego posiłku.

Nie wolno zapominać o dodaniu warzyw do posiłków, ponieważ to one spowalniają wchłanianie glukozy do krwi z pożywienia, a tym samym poprawi się nasza gospodarka węglowodanowa.

Źródłami białka powinny być jak wcześniej: ryby, chude mięso, nasiona roślin strączkowych i nabiał. Należy jednak zwrócić szczególną uwagę na to skąd pochodzi mięso oraz zrezygnować w tym okresie z zakupu tuńczyka czy łososia bałtyckiego ze względu na wyższą zawartość związków rtęci i dioksyn.

Zdrowe kwasy tłuszczowe – najlepszym wyborem jest sięganie po oliwę z oliwek, orzechy włoskie, migdały, awokado, nasiona lnu i chia oraz tłuste ryby. W przypadku tego wyjątkowego stanu jakim jest ciąża rekomenduje się suplementację kwasem DHA.

Dieta dla diabetyka, który chce zrzucić zbędne kilogramy

W większości przypadków chorych na cukrzycę ważnym elementem dla poprawy zdrowia jest redukcja masy ciała. Już 5% masy ciała istotnie poprawi wrażliwość na insulinę oraz zmniejszy ryzyko powstania powikłań. Dodatkowo odnotowuje się poprawę profilu lipidowego, gospodarki hormonalnej oraz zmniejszenia stężenia markerów stanu zapalnego.

Najlepiej jest, gdy redukuje się w ciągu tygodnia od 0.5 do 1 kg, co częściowo chroni przed utratą mięśniowej masy ciała oraz niweluje ryzyko niedoborów i stresu metabolicznego.

Deficyt kaloryczny to podstawa przy staraniu się o redukcję masy ciała i rekomenduje się, by wynosił 250-500 kcal/d. Jednak w przypadku osób z zaburzeniami gospodarki węglowodanami np. z insulinoopornością samo ograniczenia podaży energii może nie wystarczyć. Najistotniejszy okazuje się tu być znowu dobór odpowiednich źródeł węglowodanów i innych cukrów oraz dodatek aktywności fizycznej.

Nie musimy planować od razu chodzenia na siłownię lub biegać maratony. Na dobry początek zacznijmy od spacerów. Według zaleceń WHO dla zachowania zdrowia każdego dnia powinniśmy zrobić 5000-10000 kroków.

Odradza się stosowania głodówek i długich postów. U cukrzyków może to skończyć się kwasicą metaboliczną, a nawet śpiączką. Dla „oczyszczania organizmu” zadbajmy o odpowiednią podaż snu, wody i nieobciążanie naszych nerek i wątroby toksynami np. alkoholem.

Odpowiednie żywienie w cukrzycy jest ważne, bo konsekwencje mogą być dotkliwe

Niewłaściwie leczona cukrzyca, czyli taka, w której często zdarza się naprzemiennie hiperglikemia z hipoglikemią lub standardowo wysokie wartości glikemii mogą wywołać poważne konsekwencje zdrowotne. Parametrem oznaczenia właściwej terapii choroby jest hemoglobina glikowana, której wynik może świadczyć o tym czy stosujemy się do diety i reagujemy na leczenie farmakologiczne czy też nie.

Podstawową konsekwencją prowadzącą do licznych zaburzeń wynikającym z wysokiego stężenia cukru jest glikacja naczyń krwionośnych. Czym jest to zjawisko?

Nadmierne stężenie glukozy prowadzi do uogólnionego stanu zapalnego co usztywnia – zmniejsza elastyczność drobnych naczyń krwionośnych i tym samym zwiększa ich podatność na uszkodzenia i utrudnia wymianę gazową i składników odżywczych między krwią a tkankami. W wyniki niedożywienia komórek rozpoczyna się proces ich niszczenia. Wyróżniamy kilka konsekwencji nieleczonej cukrzycy tj.:

  • neuropatia – uszkodzenie nerwów w wyniku ich niedożywienia, której przykładem jest stopa cukrzycowa (niegojąca się rana, bez czucia), zaburzenia neurologiczne jak splątanie, zmiany nastroju związane z hipoglikemią lub uszkodzeniami tkanki nerwowej,
  • retinopatia – uszkodzenia siatkówki oka w wyniku której możemy utracić wzrok,
  • nefropatia – uszkodzenie kłębuszków nerkowych i dalej uszkodzenie nerek prowadzące nawet do ich niewydolności,
  • rumień cukrzycowy – zmiana skórna na twarzy, klatce piersiowej lub rękach najczęściej dotycząca osób chorujących na cukrzycę typu I,
  • zwiększone ryzyko zakrzepicy i w wyniku licznych procesów dalej zawał, udar i inne choroby układu sercowo-naczyniowego,
  • chromanie przestankowe – zwężenia dużych arterii naczyń kończyn dolnych, objawiające się bólem, uczuciem chłodu i zmęczeniem nóg.

Najczęstszą przyczyną zgonów związaną z cukrzycą są choroby układu sercowo-naczyniowego, ponieważ to właśnie drobne i duże naczynia krwionośne padają ofiarą wysokiego stężenia glukozy. Kontrola glikemii redukuje ryzyko powstania powikłań cukrzycy i w zależności od wyników nawet do stopnia sprzed cukrzycy.

Najlepszym sposobem na walkę z powikłaniami i zmniejszeniu ryzyka ich wystąpienia jest oczywiście stosowanie właściwej diety ogólnie nazywanej z “niskim indeksem”. W rzeczywistości to zdrowy styl życia, gdzie na talerzu pojawiają się orzechy z nasionami, owocami i warzywami, pełnoziarniste produkty, bez dodatku cukrów, strączki i jeśli ktoś lubi mięso.

Nie musi być niesmaczna i rygorystyczna, o ile podejdzie się do niej na spokojnie. Jeśli brakuje nam czasu lub wiedzy na temat żywienia warto skontaktować się z dietetykiem klinicznym zajmującym się zaburzeniami gospodarki węglowodanowej. Taka pomoc może na początku naszej drogi skierować na właściwe tory które prowadzą prostą drogą do zdrowia.

O wypowiedź w tej kwestii poprosiliśmy również Agatę Stawińską, dietetyczkę, która na swoim profilu @dietetyka_w_pigulce gromadzi kilkadziesiąt tysięcy fanów.

Celem leczenia dietetycznego chorych na cukrzycę jest zarówno utrzymanie prawidłowego (bliskiego normy) stężenia glukozy w surowicy krwi, jak i optymalnego stężenia cholesterolu i trójglicerydów oraz optymalnych wartości ciśnienia tętniczego krwi w celu redukcji ryzyka chorób naczyń.

Dzięki regularnym badaniom, odpowiedniej diecie i wprowadzeniu odpowiedniego leczenia można poprawić jakość życia pacjenta i zapobiec groźnym konsekwencjom. Wyróżnia się powikłania ostre cukrzycy (mają gwałtowny przebieg, mogą występować już w początkowych stadiach choroby) i powikłania przewlekłe cukrzycy (rozwijają się stopniowo na przestrzeni lat). Do powikłań ostrych zalicza się:

  • Hipoglikemię — jest to obniżenie poziomu glukozy we krwi poniżej 70 mg/dl, niezależnie od towarzyszących objawów klinicznych. Może być spowodowana pominięciem posiłku lub zbyt dużą dawką przyjętej insuliny. Występuje głównie w cukrzycy typu 1. Główne objawy hipoglikemii to głód, drgawki, uczucie niepokoju, zawroty głowy, potliwość, bladość, senność. Ciężka hipoglikemia poniżej 20-30 mg/dL prowadzi do dezorientacji, zaburzeń świadomości, utraty przytomności, a nawet śpiączki hipoglikemicznej.
  • Hiperglikemię — stan przeciwny do hipoglikemii. Występuje, gdy we krwi jest zbyt wysoki poziom glukozy, powyżej 140 mg/dl. Zazwyczaj jest skutkiem nieprawidłowo leczonej cukrzycy, pominięcia dawki leku lub nieświadomością istnienia choroby. Objawia się dużym pragnieniem, częstym oddawaniem moczu, potrzebą oddawania moczu w nocy, sennością, zmęczeniem, bólem głowy. Nagła hiperglikemia prowadzi do kwasicy ketonowej.
  • Kwasicę ketonową — występuje głównie przy cukrzycy typu 1.  W wyniku niedoboru lub braku insuliny, glukoza gromadzi się w nadmiarze we krwi i jednocześnie brakuje jej w komórkach. W konsekwencji komórki pozyskują energię z tkanki tłuszczowej. Na skutek rozkładu tłuszczów dochodzi do powstawania ciał ketonowych. Jest to stan, zaburzający normalne funkcjonowanie organizmu. Bez odpowiedniego leczenia może doprowadzić do śpiączki cukrzycowej, a nawet do śmierci.

Do rzadkich, ale bardzo niebezpiecznych powikłań ostrych zalicza się nieketonowy stan hiperosmolarny (ostre zaburzenie gospodarki wodno-elektrolitowej) i kwasicę mleczanową (nadmierne gromadzenie się mleczanów w organizmie).

Podsumowanie

Dieta ma ogromne znaczenie dla zdrowia każdej osoby, a w szczególności dla chorych na cukrzycę. Nie należy jej nigdy bagatelizować. Kluczowy poza indywidualnym podejściem, jest odpowiedni dobór węglowodanów tj. bogatych w błonnik oraz nienasyconych kwasów tłuszczowych.

Edukacja przez dietetyka specjalizującego się w leczeniu zaburzeń gospodarki węglowodanowej powinna zawsze zawierać informację na temat różnicy pomiędzy tymi makroskładnikami i ich odpowiedniej podaży w diecie.

Ostatecznie to kliniczna wiedza opierająca się na badaniach naukowych przekazywana cierpliwie z ogromnymi nakładami empatii może wnieść realne zmiany w nawyki żywieniowe pacjentów niezależnie od rodzaju cukrzycy, na którą osoba choruje.

Autorzy tekstu: Dominika i Jan Tomaszewscy

Dołącz do A4 za darmo!

Chcesz rozwijać się w treningu lub dietetyce? Załóż konto w platformie A4 i odbierz swój pakiet edukacyjny – całkowicie za darmo!

+50 tys. osób w platformie