W czasie ciąży należy zadbać o odpowiedni poziom żelaza w organizmie, jest to okres kiedy jego zapotrzebowanie wzrasta. Pierwiastek ten ma wpływ na transport tlenu przez czerwone krwinki. Jest niezbędny dla prawidłowego rozwoju dziecka, utrzymania ciąży oraz zachowania zdrowia przyszłej mamy. Jak dietetyk może zadbać u pacjentki o żelazo w ciąży?
Żelazo jest niezbędne do produkcji hemoglobiny, u kobiet w ciąży zapotrzebowanie na ten pierwiastek zwiększa się około dwukrotnie. Jego niedobory mogą powodować liczne choroby lub nawet zagrażać życiu dziecka i matki. Dowiedz się jakimi sposobami możesz udzielić pomocy, kiedy przyszły rodzic szuka pomocy w gabinecie.
Najczęściej kiedy występuje niedobór żelaza we krwi pojawia się niedokrwistość u ciężarnej, co też zwiększa ryzyko różnego rodzaju infekcji, w tym układu moczowego – uświadamia dietetyk kliniczny, Anna Przebinda w kursie Dieta w Ciąży.
Normy żelaza w ciąży
Na początku przed rozpoczęciem suplementacji czy budowania jadłospisu należy wiedzieć: Jakie są obecne normy żelaza dla kobiet w ciąży? Odpowiedzi udzielił ekspert:
Kobieta będąca w ciąży powinna dostarczać 27 mg żelaza na dobę. W stosunku do kobiety niebędącej w ciąży, której zapotrzebowanie wynosi zaledwie 18 mg/dobę jest to dość spora różnica. Wynika to z potrzeb tkanek płodu, łożyska i zwiększającej się masy hemoglobiny.
Warto więc szczególnie zadbać, aby w diecie pojawiło się zarówno żelazo hemowe jak i niehemowe oraz zadbać o jak najlepsze wchłanianie żelaza. Takie składniki diety jak chociażby fityniany czy składniki mineralne (w szczególności wapń i cynk) będą osłabiały wchłanianie żelaza natomiast obecność witaminy C będzie je wspomagała – dietetyk kliniczny Marzena Mleczko, warto odwiedzić jej profil → marzena.mleczko
W ciąży ciało wykorzystuje żelazo do wytwarzania dodatkowej krwi (hemoglobiny) dla kobiety i dziecka. Ten pierwiastek pomaga również w przenoszeniu tlenu z płuc do reszty ciała – w tym do dziecka. Ze względu na zwiększone zapotrzebowanie u wielu pacjentek występują niedobory.
Rodzaje żelaza
Wyróżnia się dwa rodzaje żelaza: hemowe i niehemowe. Pierwsze charakteryzuje się znacznie lepszym stopniem wchłaniania w porównaniu do drugiego. Drugą ogromną różnicą jest ich źródło:
- hemowe – zwierzęce
- niehemowe – roślinne.
Dowiedz się jakie produkty włączyć do diety pacjentki KLIKNIJ TUTAJ.
Istnieje kilka sposobów na zwiększenie wchłaniania żelaza, również u pacjentek w ciąży. Jednym z nich jest zwiększenie w jadłospisie składników bogatych w witaminę C. Przykładowo do potrawy bogatej w żelazo należy dodać warzywa o jej dużej zawartości na przykład: paprykę, brukselkę czy brokuły, lub możesz zalecić picie szklanki soku pomarańczowego po posiłku.
Ciekawe wnioski prezentuje jedno z przeprowadzonych badań na grupie 100 osób, którym podawano posiłki na bazie zbóż, wykazało, że obecność witaminy A zwiększa wchłanianie żelaza nawet o 200% w przypadku ryżu, 80% jeśli chodzi o pszenicę i 140% kukurydzę.
W tym samym badaniu udowodniono, że dodanie beta-karotenu do posiłków zwiększyło wchłanianie żelaza o ponad 300% w przypadku ryżu i 180% w przypadku pszenicy i kukurydzy.
Jak podnieść żelazo w ciąży
Jako dietetyk powinieneś zadbać o właściwy poziom żelaza u pacjentki w ciąży w celu uniknięcia niedoborów, które są bezpośrednią przyczyną anemii. Jakimi sposobami można podnieść jego poziom?
Dieta bogata w pokarmy zawierające żelazo to jeden ze skutecznych sposobów walki z niedoborami i niedokrwistością.
Najlepsze źródła żelaza hemowego:
- wołowina,
- mięso wieprzowe,
- kurczak,
- cielęcina,
- ryby: halibut, plamiak, okoń, łosoś czy tuńczyk,
- małże i ostrygi,
- podroby.
Żelazo niehemowe pochodzi głównie ze źródeł roślinnych i występuje w zbożach, warzywach, suszonych owocach, soczewicy i soi.
Najłatwiejszym sposobem jest włączenie do jadłospisu posiłków zawierających co najmniej jeden składnik zawierający żelazo. Przykładowo możesz zalecić swojemu pacjentowi zmianę sałaty lodowej na młody szpinak w komponowaniu sałatki, lub posypać owsiankę suszonymi śliwkami.
Czasami dieta może być niewystarczająca i należy zastosować u pacjentki suplementację. Niezbędna jest stała kontrola w trakcie przebiegu ciąży, jak i wsparcie przy skutkach ubocznych jakimi są między innymi zaparcia i ból brzucha.
Więcej o suplementacji kobiet w ciąży znajdziesz TUTAJ.
W niektórych przypadkach konieczne będą zastrzyki z żelazem. Dożylna forma podania często spowodowana jest problemami z doustnym przyjmowaniem suplementów, niewłaściwym wchłanianiem pierwiastka przez jelita lub taką sytuacją, gdy trzeba szybko zwiększyć jego poziom, aby uniknąć powikłań medycznych lub transfuzji krwi.
Lekarz od momentu przepisania takiej formy podniesienia poziomu żelaza powinien mieć podopiecznego pod ścisłą obserwacją i udzielać szczegółowych informacji, również jak przygotować się do procesu leczenia. Aby zapewnić komfort i bezpieczeństwo pacjent powinien nosić komfortowe i luźne ubrania, mieć zawsze pod ręką wodę do picia, jeść śniadania i obiady, ponieważ zastrzyki nie muszą być wykonywane na czczo.
Taki zabieg odbywa się w szpitalu, również w formie kroplówki, wtedy żelazo jest rozcieńczone z roztworem soli fizjologicznej. Całość może potrwać około 3 godziny, pozwala to zapobiegać skutkom niepożądanym i efektom ubocznym.
Niedobór żelaza w ciąży
Na początku artykułu była informacja, że kobieta w ciąży ma dwa razy większe zapotrzebowanie żelaza. Jego niski poziom jest przyczyną anemii i innych chorób, które są niebezpieczne dla matki i dziecka.
Zaawansowana anemia zwiększa ryzyko przedwczesnego porodu, niskiej masy urodzeniowej czy depresji poporodowej. Istnieje również szereg czynników, przez które pacjenta ma większe ryzyko zmagania się z niedokrwistością:
- ciąże w niewielkim odstępie czasu,
- ciąża wielopłodowa,
- obfite miesiączki przed ciążą,
- występowanie anemii przed zajściem w ciąże.
Alarmującymi objawami powinny być: zmęczenie, słabość, bladość skóry, arytmia, duszności, zawroty głowy, ból w klatce piersiowej, zimne stopy i dłonie. Pomimo, iż są to typowe dla ciąży symptomy warto zlecać badania krwi pacjentki w celu kontroli.
Anemia u kobiety w ciąży zwiększa ryzyko wystąpienia wad serca u dziecka. Choroba niedokrwienna mięśnia sercowego jest główną przyczyną śmiertelności niemowląt, jeżeli niemowlę przeżyje później wymaga ciągłego leczenia.
Problematyczne może wydawać się ułożenie jadłospisu dla diety wegetariańskiej, którego założeniem jest podniesienie poziomu żelaza.
Wszystkie osoby obawiające się o poziom żelaza mogą być spokojne – wegetarianizm nie musi powodować niedoborów.
Odpowiednio zbilansowana dieta wegetariańska, zawierająca wiele urozmaiconych warzyw, owoców, roślin strączkowych, orzechów i nasion, jak również produktów pełnoziarnistych, może dostarczyć prawidłowej ilości makro- oraz mikroskładników.
Przy czym określenie “odpowiednio zbilansowana” nie może być pustym frazesem. Wegetarianie, oraz wszystkie osoby na dietach eliminacyjnych, muszą myśleć o swoim codziennym jadłospisie ze szczególną uwagą – tłumaczy dietetyk Maja Krzyżanowska w artykule Dieta wegetariańska – zdrowa czy modna? na blogu ageless.
Żelazo dla kobiet w ciąży
W czasie ciąży zapotrzebowanie na żelazo może ulegać zmianie, dlatego niezbędna jest stała opieka specjalisty oraz regularne badania.
Dzienne zapotrzebowanie na żelazo rośnie wraz z kolejnymi trymestrami ciąży. W I trymestrze zapotrzebowanie organizmu na żelazo to 4 mg/dobę, podobnie jak przed ciążą. W II trymestrze jest to 7-8 mg /dobę, a III trymestrze zapotrzebowanie wzrasta najbardziej między 12-15 mg /dobę.
Poza ciąża kobiety najczęściej nie mają problemu z pokryciem zapotrzebowania na żelazo, w ciąży ze względu na znaczny wzrost jest z tym kłopot i u sporej części kobiet stwierdza się niedokrwistość z niedoboru żelaza, najczęściej w 2 lub 3 trymestrze – wyjaśnia doświadczony dietetyk Aleksandra Kotlarz, warto obserwować jej profil prozdrawiam
Dbając o prawidłowy poziom żelaza należy zachować odpowiedni balans, mając na uwadzę by nie był on zbyt wysoki u pacjentki.
Wysoki poziom żelaza może wiązać się z występowaniem cukrzycy ciążowej u pacjentek. Jest również związany z podatnością na raka jelita grubego, chorobami serca, zaburzeniami neurodegeneracyjnymi i niektórymi stanami zapalnymi.
Eksperci zalecają, aby dieta przyszłej mamy była bogata również kwas foliowy, witaminę E, wapń, magnez, jod, kwasy tłuszczowe omega-3.
Dowiedz się więcej o tych składnikach w diecie kobiet w ciąży TUTAJ.
Podsumowanie – żelazo w ciąży
Z obecnych norm wynika, że kobieta będąca w ciąży powinna dostarczać 27 mg żelaza na dobę, co jest prawie dwukrotnością normalnego zapotrzebowania.
Niedobór żelaza w ciąży może mieć poważne konsekwencję zdrowotne zarówno dla przyszłej mamy jak i dziecka, ponieważ jest przyczyną anemii.
Dieta bogata w żelazo to jeden ze skutecznych sposobów na zaspokojenie jego zapotrzebowania w tym wyjątkowym okresie, suplementacja również jest bardzo pomocna, w ostateczności zaleca się pacjentce zastrzyki lub kroplówkę.
Jak komponować zbilansowaną dietę przed i w trakcie ciąży?
Dzięki wiedzy zdobytej w tym kursie przygotujesz się do pracy z kobietami, które starają się o dziecko, czy będącymi w ciąży.
Jakie zdobędziesz umiejętności?
- Będziesz znać zapotrzebowanie na poszczególne składniki i witaminy
- Będziesz wiedzieć jak przygotować pacjentkę do ciąży
- Z łatwością rozpoznasz najczęstsze niedobory żywieniowe
- Skutecznie wdrożysz zasady Towarzystw Ginekologicznych w aspekcie suplementacji
- Nauczysz się dlaczego tak istotne jest prawidłowe żywienie
- Poznasz jakie funkcje spełnia łożysko i skąd wynikają wzmożone nudności
To tylko fragment z tematyki, która została poruszona w 3 godzinach kursu. Dowiesz się więcej w kursie:
📍 Dieta w Ciąży – KLIKNIJ TUTAJ
